سید علی محمد، پس از توقف پنج ساله در بوشهر، با رها کردن تحصیل و تجارت، به شیراز بازگشت و از آن جا به مکه سفر کرد، سپس برای زیات قبر امام حسین علیهالسلام و تحصیل علم، به کربلا رفت و در آن جا، به جهت سنخیت فکری و شنیدن آوازهی سید کاظم رشتی – شاگرد و جانشین و مفسر آرای شیخ احمد احسائی – به وی گرایش پیدا کرد.
چنان که پیش از این آوردهایم، شیخ احمد احسایی، معتقدات باطلاش را به بعضی از شاگرداناش، از جمله سید کاظم رشتی انتقال داد. از مهمترین آن افکار، در ارتباط با بحث
ما، ترکیب معجونی از افکار غلو آمیز دربارهی ائمهی اطهار علیهمالسلام و این که آنان «مظاهر تجسم یافتهی خدا» یا «خدایان مجسم«اند و این که لازم است در هر زمان، یک نفر میان مردم و امام زمان، «باب» و «واسطهی فیض روحانی» باشد، میتوان یاد کرد.
سید علی محمد، در مدت توقف خود در کربلا – که ظاهرا، دو یا سه سال طول کشید – در سلک شاگردان و مریدان سید کاظم رشتی در آمد و مورد توجه استادش قرار گرفت. (1).
وی، در مدتی که نزد سید کاظم رشتی شاگردی میکرد، با مسائل عرفانی، و تفسیر و تأویل آیات قرآن و احادیث و مسائل فقهی به روش شیخیه، آشنا شد و از آرای شیخ احسایی هم آگاهی یافت. (2) علاوه، هنگام اقامت در کربلا، از درس ملا صادق خراسانی که او نیز مذهب شیخی داشت، بهره گرفت و چندی نزد وی بعضی از کتب ادبی متداول آن ایام را فراگرفت. (3).
سید علی محمد، در سال 1257 هجری قمری به شیراز بازگشت و هر گاه فرصت مییافت، کتابهای دینی را مطالعه میکرد. به گفتهی خودش:
و لقد طالعت سنا برق جعفر العلوی و شاهدت بواطن آیاتها؛ (4).
همانا، کتاب «سنابرق» اثر سید جعفر علوی [مشهور به کشفی] را خواندم و باطن آیاتاش را مشاهده کردم.
1) بعضی از نویسندگان بابی و بهایی، تحصیل سید علی محمد «باب» را جز از مکتب انکار کردهاند و نسبت «امی» به وی دادهاند. به عنوان نمونه، حاجی میرزا جانی کاشانی، مؤلف «نقطة الکاف» ضمن رد شرکت «باب» در درس سید کاظم رشتی، ادعا کرده که وی گاهی به مجلس موعظهی او میرفته است و حتی در صفحهی 109 تصریح میکند: «نفسی که امی بوده» یعنی سواد عربیت درستی نداشته [است] …«، ولی با توجه به اسناد تاریخی، جایی برای چنین ادعایی باقی نمیماند.
2) أسرار الآثار خصوصی، فاضل مازندرانی، ج 1، ص 193 – 192.
3) همان، ج 4، ص 370.
4) ظهور الحق، فاضل مازندرانی، ج 3، ص 479. این کتاب، از جمله کتابهای فرقه بهاییه است که در مصر به چاپ رسیده است.
