چنان که از مطالب ایقان بر می آید نویسنده در هنگام نوشتن آن، اعتقاد جزم به دعاوی سید باب داشته، اسلام را منسوخ و دوره ی قرآن را پایان یافته و دین جدید را شرع بیان و کتاب آسمانی این آئین را “بیان” واحکام آن را واجب الاتباع می دانسته است.
او باب را در ردیف انبیای اولوالعزم وبلکه بالاتر از آنها می دانسته ودر آن زمان برای خودش هیچگونه ادعائی نداشته و مانند سایر بابیان پیرو شرع باب بوده و او را ترویج می نموده است در این کتاب میرزا حسینعلی، سید باب را بحر البحور و جوهر الجواهر و سلطان السلاطین ومظهر وجود و معبود وجمال ازلی و بحر علم لدنی و نقطه ی وجود و طلعت محمود می دانسته وخودش را نسبت به او عبد یا خادم فانی می شمرده و جانشین باب را میرزایحیی ازل (برادر کوچکتر خودش می دانسته واورا “مصدر امر” نامیده و آن دوره را دوران صبح ازل می شمرده و خود را متشرع به شرع بیان و مطیع میرزا یحیی ازل جلوه می داده است.
در صفحه ی 76 می گوید:
“مقصود از این بیانات واضحه اثبات سلطنت آن سلطان السلاطین بود”
ودر صفحه ی 139 می گوید:
“رب اعلی روح ماسواه فداه بخصوص جمیع علمای هر بلدی توقیعی صادر فرمودند”
ودر صفحه ی 76 خود را خادم درگاه و خادم فانی و باب را نقطه وجود و طلعت محمود خوانده است.
ودر صفحه ی 154 می گوید”واین عبد در کمال رضا جان برکف حاضرم ”
در همین جا ازل را مصدر امر خوانده و در محل دیگر محبوب و یار پنهانی ومستور جهانی دانسته اگر چه وقتی او را کنار زده و خودش جای باب را گرفت در کتاب بدیع هرچه توانست از سب ولعن و نسبت های ناشایست نثار او کرد.نسبت هایی که لایق اراذل و اوباش است.
برخی پژوهشگران نوشته اند از همین دورنگی و تذبذب در عقیده و گفتار می توان ادراک نمود که بهاءالله پیغمبر نیست بلکه یک نفر بشر معتدل و موزون و یک فرد مودب با وجدان هم نیست و گرنه به برادرش این همه حرف زشت نمی زد. در آینده ما از این موضوع هم سخن خواهیم گفت.
اما در مورد اغلاط و اختلافات ایقان محقق گرانمایه استاد محیط طباطبائی می فرمایند:
1- شیخ عبدالسلام آخوند زاده در رساله ی مدافعه و مطالعه خود نه بر مبنای اساسی استدلال ایشان را هدف انتقاد منطقی و کلامی قرار داده ولی به نقاط ایراد لفظی و معنوی از عبارات ایقان نظری نیفکنده است و به میرزا ابوالفضل و خطیب حلبی مجال آن را داده است که یکی از تغافل شیخ بر خود ببالد و دیگری با نقل صد و پنجاه و اندی غلط ادبی گوش مدعی را بمالد.
2-آقای محمد رضای افضل که ایقان چاپ اصلاح شده 1318 قاهره را مورد مطالعه قرار داده هشتاد و چهار خطای آن را در کتاب مطبوع «فلتات و خطئات» بر شمرده است.
3-آقای ابوتراب هدائی در چاپ سوم از کتاب «این دین نیست» چهارصد و پنجاه مورد تفاوت یا تصحیح میان یک نسخه ی خطی از کتاب ایقان که در دست داشته با نسخه چاپ اول سر بی قاهره یافته و در برابر هم در جدولی نهاده است. علاوه بر آن در ضمن نقل ده آیه از قرآن کریم تصرفاتی یافته و نوشته است.
4-عده ای از جوانان فاضل پژوهشگر در تهران از مقابله ی دقیق چاپ اول ایقان با پنج چاپ دیگر جدولی فراهم آورده اند که 484 مورد اختلاف را در آن جدول قید کرده اند.
5-خطیب فاضل آقای حاجی شیخ محمود حلبی علاوه بر نقل جدول اختلافات مزبور، صد و پنجاه و چهار غلط ادبی از متن ایقان بیرون آورده و در کتاب «پژوهش جامع در باره ی ایقان» تألیف خود به تفصیل یاد کرده است. شاید دیگری در ضمن مراجعه تازه ای به موارد دیگری هم بر بخورد. چنان که یکی از دوستان فاضل نویسنده در ضمن مراجعه به آخرین صفحه از چاپ اول وقتی نظری بر عبارت عربی (المنزول من الباء و الهاء» افتاد که در همه ی نسخ خطی و چاپی به همین صورت وارد است بر ذکر کلمه «منزول» به جای «نازل» اعتراضی داشت که در جدول اغلاط ادبی خطیب حلبی هم ذکر شده بود. ولی حذف حرف «الف» از آخر عبارت «الباء و والهاء» را قابل توجیه و تعلیل نمی دانست و می گفت در پایان غالب نسخه های خطی و چاپی ایقان و در کنار آن از دو حرف ب و هـ صورت رقمی امضای میرزا حسینعلی با اعداد 152 به چشم می رسد و وجود عدد «1» در آخر امضا به یادآورنده ی حذف بی جهت «الف» دنباله ی ب و هـ متن کتاب است.
اینک دست به دعا برداشته و ازخداوند تبارک و تعالی می طلبیم:
ربنا لا تزغ قلوبنا بعد اذ هدیتنا و هب لنا من لدنک رحمه انک انت الوهاب. 25 محرم سنه 1398 هجری. (پایان مطالب استاد محیط طباطبائی)
